Con người vừa mục tiêu, vừa là động lực cho sự phát triển và thịnh vượng của mỗi quốc gia, dâ;n tộc. Vì vậy phát triển con người luôn được chú trọng và đề cập trong các nghị quyết của Đảng và các chính sách của Nhà nước.
Việc cung cấp các thông tin đầy đủ, kịp thời và đáng tin cậy về quy mô dâ;n số, tình trạng nhà ở và một số các đặc trưng cơ bản khác ở phạm vi quốc gia và ở các cấp hành chính nhỏ hơn có giá trị đặc biệt quan trọng phục vụ cho việc quản lý, quy hoạch và phát triển kinh tế - xã hội.
Thực tế ở Việt Nam hiện nay, hầu hết các chính sách quan trọng như sáp nhập, chia tách tỉnh, huyện, xã; phâ;n bổ ngâ;n sách; quy hoạch, nhà ở... đều cần thông tin về dâ;n số và nhà ở và một số đặc trưng cơ bản.
Mặc dù hiện nay, Việt Nam đã xâ;y dựng thành công cơ sở dữ liệu căn cước công dâ;n và cơ sở dữ liệu quốc gia về dâ;n cư (Cơ sở dữ liệu này hiện đang giao cho Bộ Công an quản lý). Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần triển khai điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ vì một số lý do sau:
Trước hết, Điều tra dâ;n số nói chung và Điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ nói riêng nhằm thu thập thông tin về con người trong đời sống kinh tế - xã hội thực tế của một khu vực địa lý, một quốc gia theo các tiêu chí được thừa nhận và áp dụng trên toàn thế giới. Các tiêu chí này không hoàn toàn thống nhất với quy định của cơ sở dữ liệu dâ;n cư quốc gia. Cụ thể, để xác định một người sẽ được tính vào dâ;n số của một địa bàn hành chính nào đó, Điều tra dâ;n số dựa trên khái niệm “nhâ;n khẩu thực tế thường trú”. Nhâ;n khẩu thực tế thường trú là những người đã cư trú ổn định trên địa bàn từ 6 tháng trở lên hoặc chưa đủ 6 tháng nhưng có ý định cư trú ổn định lâ;u dài tại địa bàn, không phâ;n biệt họ có hay không có các giấy tờ đảm bảo cư trú cần thiết như: Sổ h?? kh??u, giấy đăng ký tạm trú,…
Trong khi đó, để được ghi nhận vào cơ sở dữ liệu dâ;n cư của một địa phương nào đó trong cơ sở dữ liệu dâ;n cư quốc gia, công dâ;n cần phải thực hiện các thủ tục đăng ký h?? kh??u, đăng ký tạm trú theo đúng quy định. Nếu vì một lý do nào đó, công dâ;n không thực hiện các thủ tục theo quy định thì họ sẽ không được tính là dâ;n số của địa phương họ đang thực tế thường trú.
Ví dụ, nhiều người dâ;n đăng ký h?? kh??u thường trú trên địa bàn tỉnh A, nhưng sau đó, họ chuyển đến tỉnh B sinh sống và làm việc ổn định, thường xuyên. Như vậy, Điều tra dâ;n số ghi nhận là họ là dâ;n số của tỉnh B không phâ;n biệt họ đã hay chưa có h?? kh??u thường trú, đã đăng ký tạm trú hay chưa đăng ký tạm trú ở tỉnh B. Trong khi đó, cơ sở dữ liệu dâ;n cư quốc gia có thể vẫn ghi nhận những người này ở tỉnh A do họ chưa có giấy tờ đăng ký ở tỉnh B. Điều này dẫn đến sự khác biệt về số liệu dâ;n số quản lý trên giấy tờ nhâ;n thâ;n khác với số liệu dâ;n số trên thực tế tại một địa phương, gâ;y khó khăn cho công tác quản lý và phâ;n bổ nguồn lực thực tế tại địa phương.
Bên cạnh đó, điều tra dâ;n số không chỉ thu thập thông tin về dâ;n số mà còn thu thập các thông tin về nhà ở của các hộ dâ;n cư cùng với một số chỉ tiêu thống kê quan trọng khác để đánh giá chất lượng cuộc sống của người dâ;n như: Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi chưa được đăng ký khai sinh, trình độ học vấn của dâ;n số, tỷ lệ người dâ;n tộc biết chữ phổ thông, tỷ suất di cư thuần của dâ;n số; tỷ suất sinh, tỷ suất chết, các đặc điểm nhà ở của hộ dâ;n cư… Những chỉ tiêu thống kê này hiện chưa thể tính toán được từ nguồn cơ sở dữ liệu dâ;n cư quốc gia. Ngoài ra, các thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dâ;n cư là thông tin cá nhâ;n, trong khi các thông tin thu thập từ Điều tra dâ;n số là thông tin về cá nhâ;n sống trong một hộ dâ;n cư. Trên thực tế, đặc trưng của mỗi cá nhâ;n bị tác động rất nhiều bởi đặc trưng của hộ, những người sống cùng trong hộ và các điều kiện sống, điều kiện sinh hoạt của họ. Các nghiên cứu, phâ;n tích và chính sách phần nhiều phải dựa vào hộ dâ;n cư, mà thông tin về hộ và các đặc điểm của hộ thì chưa có được từ cơ sở dữ liệu dâ;n cư quốc gia.
Trên tất cả, các thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dâ;n cư mang tính pháp lý, bảo mật và riêng tư. Hiện nay, cơ chế chia sẻ để khai thác nguồn dữ liệu này phục vụ công tác thống kê còn đang thiếu, vì vậy khả năng tiếp cận nguồn thông tin này phục vụ các hoạt động nghiên cứu và phâ;n tích của các tổ chức, cá nhâ;n trong và ngoài nước còn gặp nhiều hạn chế.
Chính vì vậy, Điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ vẫn nằm trong chương trình Đều tra Thống kê Quốc gia do Thủ tướng Chính phủ ban hành (theo Quyết định số 03/2023/QĐ-TTg ngày 15 tháng 02 năm 2023). Thực hiện chương trình Điều tra thống kê quốc gia, ngày 14 tháng 7 năm 2023, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê đã ký Quyết định số 629/QĐ-TCTK ban hành Phương án Điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ năm 2024. Cuộc điều tra này được thực hiện trên phạm vi 63 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, gồm tất cả các huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (ngoại trừ 4 huyện đảo nhỏ là: Bạch Long Vỹ, Cồn Cỏ, Hoàng Sa, và Trường Sa). Mục đích của cuộc điều tra là:
Một là, thu thập thông tin về dâ;n số và nhà ở làm cơ sở để đánh giá tình hình thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ 2021 - 2025; xâ;y dựng chính sách, lập kế hoạch dâ;n số và nhà ở phục vụ lập Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ 2026 - 2030; giám sát thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết. Cần nhấn mạnh rằng thông tin từ Cuộc điều tra này là nguồn dữ liệu quan trọng để báo cáo mục tiêu phát triển bền vững (SDG), có tới 107 trong số 232 chỉ tiêu của mục tiêu phát triển bền vững yêu cầu dữ liệu dâ;n số để tính toán. Gần 20 chỉ tiêu SDG có thể được tính toán trực tiếp và đầy đủ chỉ từ dữ liệu Điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ 2024.
Hai là, cung cấp số liệu về quy mô dâ;n số đến cấp huyện làm cơ sở rà soát, hiệu chỉnh số liệu dâ;n số hàng năm giai đoạn 2020 - 2024; cập nhật kho dữ liệu dâ;n số và nhà ở do Tổng cục Thống kê quản lý phục vụ nghiên cứu, phâ;n tích và dự báo quá trình phát triển dâ;n số và nhà ở giữa hai kỳ tổng điều tra trên phạm vi cả nước và từng địa phương; đáp ứng yêu cầu so sánh quốc tế.
Ba là, do quy mô mẫu đủ lớn nên kết quả Điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ 2024 sẽ được sử dụng để tiến hành các phâ;n tích chuyên sâ;u về sự chuyển dịch nhâ;n khẩu học ở Việt Nam, xu hướng già hóa dâ;n số, vấn đề lựa chọn giới tính khi sinh, tình trạng sử dụng nhà ở và điều kiện sống của người dâ;n.
Một điểm mới trong Điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ 2024 là sẽ thu thập thông tin về người nước ngoài đang sinh sống tại Việt Nam. Mặc dù trên thực tế, số liệu thống kê về người nước ngoài ở Việt Nam đã được nhiều bộ, ngành quản lý và báo cáo, tuy nhiên hiện nay, các số liệu này còn rời rạc và thiếu đồng bộ và chưa được sử dụng để phục vụ hiệu quả công tác quản lý. Việc thu thập thông tin về nhóm người này sẽ là cơ sở để biên soạn các chỉ tiêu thống kê giúp Việt Nam bước đầu có được nguồn số liệu đáng tin câ;y để đánh giá quy mô, đặc điểm kinh tế - xã hội và các đặc trưng nhâ;n khẩu học về người nước ngoài đang cư trú ở Việt Nam. Từ đó có những chính sách phù hợp để thúc đẩy phát triển bền vững.
Ngoài ra, trong cuộc điều tra này, Tổng cục Thống kê cũng xâ;y dựng kế hoạch phối hợp với Bộ Công an nghiên cứu tận dụng những số liệu có thể tính toán dựa trên cơ sở dữ liệu dâ;n cư để đối chiếu, so sánh với kết quả thu thập thông tin tại địa bàn trong cuộc điều tra nhằm hoàn chỉnh các nghiên cứu và phương pháp luận, tiến tới khai thác thông tin từ cơ sở dữ liệu hành chính phục vụ công tác thống kê.
Cuộc điều tra sẽ được thực hiện từ ngày 01/4/2024 đến hết ngày 30/4/2024 tại khoảng gần 40 nghìn địa bàn trong tổng số hơn 200 nghìn địa bàn trên phạm vi cả nước. Đến nay, mọi công tác chuẩn bị cuộc điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ về cơ bản đã hoàn thành, sẵn sàng cho một cuộc điều tra quốc gia quy mô lớn, phạm vi rộng, mức độ tin cậy cao như Điều tra dâ;n số và nhà ở giữa kỳ 01/4/2024./.
Nguyễn Thị Thanh Mai – Phó Vụ trưởng
Nguyễn Văn Hưng – Thống kê viên chính
Vụ Thống kê Dâ;n số và Lao động - TCTK
Nguyễn Văn Hưng – Thống kê viên chính
Vụ Thống kê Dâ;n số và Lao động - TCTK
Trang web giải trí Treasure Tree